Ireneusz Stajer
Polacy uważają Mikołaja Kopernika za swojego największego naukowca. Autorem przełomowego dzieła „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich), wydrukowanego w 1543 roku w Norymberdze szczycą się również Niemcy, bo całą spuścizną Nicolai Copernici (Nikolausa Kopernikusa) są teksty w języku uniwersum - łacińskim i właśnie niemieckim. Twórca heliocentrycznej wizji Wszechświata nie pozostawił ani jednego dzieła napisanego po polsku. Jak to zwykle bywa w przypadku wielkich ludzi, których różne nacje umieszczają w swoich panteonach, prawda bywa jeszcze bardziej złożona i podzielona.
Okazuje się bowiem, że Mikołaj Kopernik ma... śląskie korzenie. - Rodzina ojca astronoma (też Mikołaja) pochodziła z okolic Otmuchowa i Nysy, a bliscy jego matki Barbary Watzenrode, także wywodzili się ze Śląska. Młodzi wzięli ślub w Toruniu należącym już wówczas do Rzeczpospolitej i tam też przyszedł na świat Nicolai – uczy profesor Marek Wilczyński z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Z Koperników do Krakowa
O śląskim dziedzictwie astronoma świadczy również miejscowość Koperniki, położona dwa km od Jeziora Nyskiego w województwie opolskim. To zachodnie rubieże Górnego Śląska, graniczące ze Śląskiem Dolnym i Republiką Czeską. Licząca ok. 700 mieszkańców wieś leży na malowniczym stoku przedgórza paczkowskiego, stanowiącym część Przedgórza Sudeckiego.
Jak podaje Wikipedia, polskie brzmienie i pisownię Kopernik oraz niemieckie Köppernig wymienia w 1896 roku pisarz Konstanty Damrot, urodzony w Lublińcu, a zmarły w Pilchowicach koło Gliwic, w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku. Przywołuje także starsze nazwy z łacińskich dokumentów w 1284 roku - Copirnik i 1289 - Copernik. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z końca XIX stulecia nie wspomina już polskiej nazwy, a jedynie zlatynizowaną z 1369 roku - Koppirnik i niemiecką – Köppernig.
Od miedzi lub kopru?
Wieś wzmiankowano już w 1272 roku. Zdaniem niektórych uczonych, nazwisko Kopernik wywodzi się od łacińskiego słowa cuprum - miedź, którą w staropolszczyźnie określano mianem – koper. - Miejscowość byłaby więc osadą koperników, czyli ludzi zajmujących się obróbką miedzi - informuje portal http://www.odnowawsi.eu. Wielu badaczy uważa jednak, że genialny astronom zawdzięcza nazwisko, a osada nazwę po prostu... roślinie koprowi.
Z faktu korzeni uczonego, co „Wstrzymał Słonce i ruszył Ziemię” skwapliwie korzystają współczesne Koperniki. Niektórzy miłośnicy naszego regionu uzupełniają powszechnie znane stwierdzenie o zdanie: „Śląskie wydało go plemię”.
Kiedy w Kopernikach mieszkał jeszcze ród przyszłego naukowca, były służebną wsią, zlokalizowaną do specjalistycznych posług dla pobliskiej Nysy, stolicy książęcej o dużej randze administracyjnej. „Przodek wielkiego astronoma wyjechał do Krakowa. Dokumenty stwierdzają, że w roku 1396 został on przyjęty w poczet mieszczan i zajmował się handlem suknem. Ojciec, również Mikołaj w latach 1454-1458 przeniósł się do Torunia, gdzie w roku 1473 urodził się syn Mikołaj” - czytamy na odnowawsi.eu. Był najmłodszy z czworga rodzeństwa.
Powrót na Śląsk
Gdy miał 29 wiosen wrócił w rodzinne strony. Od 1503 do 1538 roku, przez 35 lat był kanonikiem i scholastykiem przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, stolicy Śląska. Najpewniej podróżował też do Koperników, kontaktował się z bliskimi, którzy rozjechali się po różnych miejscowościach regionu. Wiemy, że Mikołaj Kopernik posługiwał się biegle w słowie i piśmie niemieckim i łaciną oraz znał podstawy języka polskiego.
Pielęgnują korzenie
W 1882 roku w Kopernikach konsekrowano kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja. Przed 500. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika wzniesiono Szkołę Podstawową im. Mikołaja Kopernika, której nadano sztandar z wizerunkiem wielkiego astronoma. Tuż przy niej stoi obelisk, ufundowany w 1966 roku przez mieszkańcy ku czci uczonego. W latach 60. i 70. ubiegłego wieku we wsi organizowano rajdy kopernikowskie. Później powoli tradycja ta odeszła w zapomnienie.
Teraz się odradza. Mieszkańcy, w tym wielu przybyszy z centralnej Polski po 1945 roku są dumni z śląskiego dziedzictwa.
- Jak zaczęliśmy szukać swoich kopernikowskich korzeni, ruszyła cała machina, a przy okazji wieś się tak wypromowała, że teraz nie nadążamy z organizację szkoleń, warsztatów, kursów, pieczeniem pierników, które dostały certyfikat i są produktem regionalnym - mówiła Radiu Opole sołtys Lilla Cwajna. Wieś ma także izbę tradycji, odnowioną świetlicę, a nawet planetarium. - Znajdujemy się na Szlaku Kopernikańskim, zatem przyjmujemy uczestników rajdów i wycieczek. Nawiązaliśmy kontakty z Toruniem i Politechniką Opolską, korzystamy z projektów unijnych – wymieniła pani sołtys.
Do tematu wrócimy w jednym z najbliższych numerów „Nowin”.
Komentarze